روايي سازه در تعيين روايي پرسشنامه

همانگونه که قبلاً اشاره شد،سازه مفهوم انتزاعی است که مستقیماًقابل مشاهده نیست ولی ازنظریات ،قابل استنباط است.بنابر این مقیاس ها وآزمون هایی که برای سنجش سازه ها درست می شوند،به طورمستقیم سازه هارا نمی سنجند ،بلکه عملکرد یا رفتارهایی را که گمان میرود منعکس کننده سازه ها هستند،آن را می سنجند.

      روایی سازه عبارت از میزان صحت سنجه ،مقیاس یا آزمون در اندازه گیری ساخت نظری یا ویژگی مورد نظر است.این اعتبار نوعی اعتبار مبتنی بر تجربه است که در آن برای تأیید اعتبار سنجش به شواهد قابل مشاهده متوسل می شوند.اما در مورد مفاهیم نظری تر اعتبار خود آزمون هم باید نظری تر باشد.روایی سازه مبتنی است بر ساختن فرضیه هایی درباره ی مفاهیم مورد سنجش و آزمون این فرضیه ها و تعیین همبستگی نتایج آن با سنجش اولیه.چنانچه نتیجه داده ها،پیش بینی ها را تأیید کند،اعتبار سازه افزایش می یابد.در غیر این صورت حداقل سه نتیجه دیگر امکان پذیر است:

1)خدشه دار بودن آزمایش

2)اشتباه بودن نظریه و لزوم تجدید نظر در آن

3)عدم اندازه گیری ویژگی مورد نظر در پرسشنامه

      به عنوان مثال،فرض کنید شما سنجشی از احساس خوشبختی به عمل آورده اید و قصد دارید روایی این سنجش را معین کنید،بنابر این می توان فرضیه ای در مورد عواملی که بر احساس خوشبختی مؤثرند،ساخت.مثلاً بین مفهوم خود واحساس خوشبختی رابطه وجود دارد.آنگاه میتوان همبستگی میان مقیاس احساس خوشبختی را با مفهوم خود محاسبه  کرد و در صورت تأثیر فرآیند می توان گفت که مقیاس تهیه شده،آن چیزی را که قصد سنجش را داشته ،اندازه گیری می کند.

روش تعیین روایی سازه

برای تعیین روایی سازه راه های مختلفی وجود دارد که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف)همبستگی

      یکی از راه های تعیین روایی سازه مقایسه نتایج حاصل از مقیاس با یک مقیاس دیگر که برای همان سازه ساخته شده و دارای روایی می باشد است.در صورتی که مقیاس جدید با مقیاس موجود همبستگی بالایی داشته باشد،فرض می کنیم که این دو سنجه ،سازه ی واحدی را اندازه می گیرند و در نتیجه سنجه جدید نیز برای سازه ی مورد نظر روایی دارد یا اینکه چه چیزهایی با سازه مربوط می باشد و این همبستگی چگونه است.به این نوع روایی،روایی همگرا می گویند.

      همچنین یکی از راه های تعیین روایی سازه این است که بین سنجه ساخته شده و سنجه های دیگر که سازه های متفاوتی را می سنجند،همبستگی وجود نداشته باشد و دراین صورت می توان گفت سازه دارای توانایی برای تشخیص پدیده ای است که مدعی سنجش آن است.بنابر این باعث تمایز این پدیده از دیگر پدیده ها می شود که گمان می رود بی ربط هستند به این نوع روایی،روایی واگرا یا تفکیکی گویند.برای مثال،اگر تحقیقات پیشین شواهدی ارائه داده باشد مبنی بر اینکه بزهکاری جوانان و جرایم بزرگسالان دارای رابطه علت و معلولی هستند،انتظار داریم که همبستگی بالایی میان سنجه های مربوط به این دو نوع متفاوت کجروی(بزهکاری وجرم)پیدا کنیم.

      این همبستگی را می توان دال بر این دانست که هم تحقیقات پیشین از صحت برخوردارند و هم سنجه ها احتمالاً حائز اهمیت هستند.از سوی دیگر،اگر بزهکاری جوانان و جرائم بزرگسالان،دارای رابطه علت و معلولی  نباشند،پس باید انتظار داشت سنجه هایی را که برای هر دو پدیده (بزهکاری و جرم)پیدا کرده ایم تا حدود زیادی به لحاظ تجربی فاقد همبستگی باشند و بعکس.

      یک سنجه موفق نه فقط باید باسنجه های یگر که سازه ای مشابه را اندازه گیری می کنند،همگرا باشدبلکه باید با سنجه های مفاهیم دیگری که یک نظریه را با مفهوم کانونی پیوند می زند نیز همبستگی بالایی داشته باشد.علاوه بار آن هرچند اعتبار همگرا لازم است اما کافی نیست و اعتبار تفکیکی در حد اعتبار همگرا لازم است.زیرا به بررسی حساسیت سنجه ها در سنجش پدیده ای غیر مربوط می پردازد و میزان ابهام یا گسترده بودن مفهوم را نشان می دهند.

ب)تغییرات

      راه دیگر تعیین روایی سازه،توجه به تغییرات زمان می باشد.اگر یکی از ویژگی های انسان با گذشت زمان تغییر کند بنابر این می بایست سنجه مورد نظر این تغییرات را با گذشت زمان منعکس کند.برای مثال،آزمونی که مهارت های ارتباط کلامی را اندازه گیری می کند،باید با بزرگ شدن کودکان یا حضور آنها در کلاس های مربوطه نمره های بالاتری را نشان دهد.

ج)تفاوت های گروهی

      اگر نظریه دال بر تفاوت های گروهی در بین افراد در مورد سازه مورد نظر باشد(یا نباشد)،این پیش بینی را می توان با گردآوری داده ها و اجرای آزمون آماری مناسب برای آزمایش فرضیه،مورد بررسی قرار داد.به عنوان مثال،سنجه ای که انگیزه ی پیشرفت را اندازه گیری می کند باید بتواند به طور کلی بین نخبگان علمی، سیاسی و ... با افراد عادی جامعه تمییز قائل شود.

د)تحلیل منطقی

      از آنجا که سازه یک مفهوم انتزاعی است و سنجش آن نیاز به سؤال های متعدد یا مقیاس های ویژه ای دارد که بتواند تک تک مؤلفه هاوابعاد آن را پوشش دهد بنایر این یکی از روش های تعیین روایی سازه،بررسی روایی محتوایی آن می باشد.بدین صورت که محقق خود یابا کمک صاحبنظران به بررسی گویه های سنجه و جامعیت و مانع بودن آن می پردازد.همانگونه که گفته شد این تحلیل بسیار شبیه تحلیل روایی محتوایی است و علت آن نیزهمپوشی وارتباط نزدیک بین روایی سازه باسایرروایی هابه خصوص روایی محتوایی است(سیف،1375:ص89).

ه)تحلیل عاملی

      یکی از روش های بررسی اعتبار سازه،تحلیل عاملی است.تحلیل عاملی نشان دهنده ی شیوه های ریاضی گوناگون برای تحلیل همبستگی های درونی بین مجموعه ای ازمتغیرها و تبیین این همبستگی ها بر حسب تعداد

معدودی از متغیرها می باشد که عامل نامیده می شوند.عامل یک متغیر فرضی است که بر یک یا چند متغیر مورد مشاهده تأثیر می گذارد.به عبارت دیگر هدف تحلیل عاملی،استخراج تعداد معدودی عامل از میان تعداد زیادی متغیرهای همپوش به گونه ایست که  1)بین همه متغیرها مشترک باشد. 2)جانشین تعداد زیادی متغیر شود. 3)این عوامل با هم همبستگی و تداخل نداشته باشد. و 4) سرانجام سازه ای روشن و با معنا تبیین کنند.